Wien HHStA, MEA RTA 8/Konv. 1, fol. 496r–497v (Konz. v.d.Hd. Jonas’ mit zahlreichen Korr. und Erg.).

Sacratissimae imperatoriae et catholicae Mtis, domini nostri clementissimi, illustris et magnifice orator, domine et benefactor observandissime.

Quanto cum studio et devotione omnes imperii status bellum Juliacense concordia et pace commutari desyderent, novit procul dubio illustris et magnifica dominatio vestra [= Nicolas de Granvelle] ex eorum precibus toties repetitis.

Proinde electorum principum consiliarii non putant necessarium fore ea de re pluribus dominationem vestram molestare, attendentes autem revmos et illmos principes electores, dominos eorum gratiosissimos, imperatoriae Mti quibusdam arctioribus devotionis vinculis coniunctos, non putarunt ab re fore, ut pro sua fideli devotione erga imperatoriam Mtem et dominorum suorum officio cum dominatione vestra ut eiusdem imperatoriae Mtis supremo consiliario de huiusmodi bello sedando et componendis illis controversiis quaedam conferre[nt]a.

Putant enim gloriosum et ducis Clivensis humilem illam oblationem, qua coram imperii statibus nedum de stando iuri, sed etiam ut controversiae omnes amicabiliter componi valeant, ad tractandum amicabiliter toties offert imperatoriae Mti, si idem aquiescat, nedum non damnosam, verum etiam Mti suae et universo imperio laudabilem et eterna memoria dignissimam futuram.

Quae enim magis digna vox est supremo principe quam se, quidem legibus solutum, legibus tamen vivere velle et ei parcere, qui in defectum amicabilis concordiae iudicio se sistere et iudicata adimplere promittit et se paratum offert? Porro autem quid hoc tempore christianae rei publicae magis est necessarium quam quod interea, dum cervicibus nostris christiani nominis potentissimus et crudelissimus hostis Turca imminet, et nos ab intestinis bellis paululum respiremus omnesque vires nostras adversus eum dirigamus? Quanto enim graviora et minus recuperabilia damna ex eius victoriis nobis imminent, tanto maiore cum providentia animadvertendum et curandum videtur, ne crudelissimus hostis latius grassandi habeat licentiam.

Equidem si interea, dum in imperii visceribus nosmet ipsos mutuis armis conficimus, Turca universum Ungariae regnum et huic adiacentia Germanicae nationis fertiliora loca in suam potestatem redigeret, quod Deus Optimus Maximus avertat, parum profecto spei relinqueretur iis, qui ex intestinis proeliis residui essent, tam potentem inimicum tanto regno et provintiis optimis auctum ex ipso hoc sacro imperio denuo eiicere.

Si enim vires nostras cum illius potentia conferamus, mox reperiemus, etiam si unanimiter bellum contra eum suscipiamus, nihilominus nobis Hungarorum et aliorum christiani nominis populorum opus fore praesidiis, si saltem christianitati succurri et patriam defendi cupimus. Iam autem nemo fere est, qui non possit coniicere, quanto satius et utilius sit imperatoriam Mtem arma adversus ducem, imperii subditum et vasallum suae Mtis, assumpta deponere et illa una cum omnibus imperii statibus in communem hostem christianorum omniumque convertere illumque a christianorum cervicibus abigere quam ob illius belli continuationem faciliorem Turcae viam praebere, ut potentissimum hoc Ungariae regnum una cum adiacentibus Germaniae populis sibi subiiciat, adeoque, dum Mtas sua hic a subdito unum aut alterum territorium evincit, alii, scilicet infideli, permittere, ut integrum regnum et huius imperii fortissimum antemurale et propugnaculum cum longe melioribus provintiis in suam tyrannicam potestatem redigat.

Deinde quanto honorificentius et gloriosius erit imperatoriae Mti subiecto principi, a quo se iniuria lacessitum putat, illam ipsam aut clementer remittere vel saltem iure ordinario vindicare et interea firmas saltem indutias pacisci et observare ac numerosum suum exercitum contra hostes Christi Domini et religionis suae ducere, tanto profecto gravius foret tamen sub imperatoria sua Mte istis de causis Turcae non fuisse fortiter obviam itum, sed eidem nedum Ungariae regnum, sed plures etiam Germaniae provintias in praedam cessisse, e cuius manibus difficile possent recuperari, cum tamen econtra praedictus dux Clivensis a Mte sua semper ad iuris et aequitatis regulam in ordinem redigi valeat.

Quamobrem principum electorum consiliarii non pro ista arctiori devotione et necessitudine, qua sacratissimae imperatoriae Mti domini eorum iuncti sunt, noluerunt intermittere, quin etiam seorsum dominationem vestram illustrem et magnificam de illis negotiis alloquerentur. Rogantque quam possunt diligentissime, ut imminentia pericula et praesentem rerum quasi omnium perturbationem apud animum suum pro sua prudentia perpendat et suae Mtis nomine annuat et consentiat, ut utrimque ab armis recedatur controversiaeque et quaestiones amicabiliter vel saltem iure et iustitia dirimendae, si non etiam ad alios, saltem ad electores principes remittantur, qui easdem intra certum tempus per viam amicabilem concordiae aut componant aut iuris ordine definiant. In qua quidem re iidem principes Deum et iustitiam prae oculis habentes fideliter cuique ius suum reddi curabunt facietque in hoc imperatoria Mtas rem se tanto imperatore dignissimam et huic suo imperio natalique solo ac suis et Rhomanorum regiae Mtis hereditariis regnis et ditionibus summe utilem et necessariamb.

Quandoque consequetur, ut Turca, crudelissimus hostis, a christianorum cervicibus et finibus cum magna imperatoriae Mtis laude facilius eiici valeat et Mti suae interea erga Clevensem nihil iuris depereat. Quin etiam sua Mtas ipsi patriae suae nationi, videlicet Germanicae, quam suae Mtis maiores, divi imperatores, in summa quiete et tranquillitate conservare semper studuerunt, summam gratiam et clementiam est exhibitura, quae alioquin propter imminentem Turcici exercitus adventum in extremum periculum adduci posset.

Juxta hoc conceptum propositio facta est oratori caesareo 8. Aprilis oretenus, qui respondit fere ad eum modum quem in latina responsione regia Mtas, orator et commissarii expresserunt [Nr. 222].